Z doświadczenia prawników specjalizujących się w prawie spadkowym wynika, że najczęściej podważanym testamentem jest testament własnoręczny, zwany holograficznym.
Jeden z możliwych scenariuszy jest następujący: spadkobiercy ustawowi nie zgadzają się z treścią testamentu (ponieważ np. nie zostali w nim uwzględnieni albo otrzymali coś innego, niż oczekiwali). Pragną go podważyć, powołując się najczęściej na tzw. wady oświadczenia woli. Innymi słowy, próbują dowieść przed sądem, że zmarły, w chwili sporządzania testamentu nie był świadomy tego, co w nim zamieszcza. Albo, że w chwili pisania testamentu zażywał silne leki, które mogły utrudnić lub wyłączyć świadome podjęcie przez niego decyzji. Albo, że testament został napisany pod wpływem nacisku innej osoby, która namówiła testatora do przekazania jej mieszkania. Może również twierdzić, że pismo widniejące na testamencie nie należy do zmarłego i że dokument ten napisał z pewnością ktoś inny. Niestety często zdarza się, że sprawę spadkową wygrywa niezadowolony spadkobierca, gdyż udaje mu się dowieść, że np. osoba pisząca testament „nie była do końca sobą” sporządzając ten dokument.
Inaczej sytuacja wygląda, jeśli osoba pragnąca napisać testament wybierze się do notariusza, który ma obowiązek zweryfikować tożsamość osoby, która składa oświadczenie oraz jej zdolność do podejmowania takich decyzji – czyli jej zdolność testowania, w szczególności weryfikuje czy testator nie jest przymuszony do sporządzenia testamentu oraz czy nie występują okoliczności wyłączające zdolność do czynności prawnych. W związku z tym testament sporządzony u notariusza ma niewątpliwą zaletę przy ewentualnych późniejszych próbach jego obalenia przez pominiętych spadkobierców. Notariusz z pewnością zadba o to, żeby wola testatora wyrażona była jak najdokładniej, zgodnie z prawem, bez postanowień, które okazać by się mogły nieważne. Ponadto, przy sporządzeniu testamentu notarialnego eliminuje się praktycznie do zera ryzyko, że testament zostanie zniszczony lub zaginie. Notariusz bowiem ma obowiązek przechowywania w bezpiecznych warunkach wszystkich aktów notarialnych, w tym testamentów, które podpisywane są przy jego udziale.
Jakie inne możliwości daje testament notarialny?
Testament notarialny, jako akt sporządzany w profesjonalny sposób niesie za sobą również dalsze korzyści, których nie sposób uzyskać przy sporządzaniu testamentu w innej formie.
Dotychczas, nawet po sporządzeniu testamentu w formie aktu notarialnego, bardzo trudno było spadkobiercom uzyskać do niego dostęp. Często spadkobiercy nie wiedzą nawet o tym, że taki akt istnieje. Nie mają również wiedzy na temat tego, w której kancelarii notarialnej jest on przechowywany. Do tej pory wyszukiwanie konkretnego testamentu notarialnego było długotrwałe i żmudne, z tego względu, iż poszukiwany testament mógł zostać sporządzony w dowolnej kancelarii notarialnej na terenie całego kraju.
Uzyskując odpowiedź jednej z kancelarii o braku poszukiwanego przez nas testamentu, pozostaje do sprawdzenia jeszcze kilka tysięcy innych biur notarialnych. Żeby uniknąć takich problemów stworzony został Notarialny Rejestr Testamentów. Jest to rozwiązanie stosowane z powodzeniem w wielu krajach. Wzmaga on poczucie pewności, że testament zostanie ujawniony bez opóźnienia, nie zaginie ani nie zostanie zniszczony. Przedmiotem wpisu w Rejestrze Testamentów może być testament notarialny oraz testament własnoręczny, jednakże ten drugi tylko w przypadku, gdy zostanie on przekazany notariuszowi na przechowanie.
Wpis do rejestru testamentów dokonywany jest dobrowolnie i bezpłatnie przez notariusza i UWAGA – wpis w rejestrze testamentów pozostaje niejawny za życia testatora.
Dzięki temu, spadkobierca ma pewność, że żadna osoba z wyjątkiem notariusza nie pozna jej woli. Za życia testatora nikt nie może sprawdzić, czy sporządził on testament. Natomiast po śmierci testatora jego spadkobiercy okazując akt zgonu mogą, za pośrednictwem dowolnego notariusza, poszukiwać testamentu oraz ustalić kancelarię, w której przechowywany jest taki akt. Warto również wiedzieć, że w Rejestrze Testamentów nie ujawnia się treści testamentu, a jedynie miejsce jego przechowywania, co jednak już samo w sobie ułatwia i przyśpiesza całe postępowanie związane z poszukiwaniem testamentu, gdyż udając się do najbliższego notariusza możemy szukać testamentu znajdującego się w dowolnym biurze notarialnym w Polsce. Utworzenie Notarialnego Rejestru Testamentów jest więc przemyślanym i sprawdzonym rozwiązaniem rozwiewającym troski osób sporządzających testament, aby po ich śmierci informacja o tym, że sporządzili testament dotarła do spadkobierców, a sam testament nie został zniszczony lub nie zaginął. Szczególnie z uwagi na fakt, że wpis do Rejestru Testamentów jest bezpłatny, a testator w każdej chwili może zażądać usunięcia testamentu z Rejestru.
Czy można w testamencie przekazać konkretną rzecz?
Częstą wątpliwością pojawiającą się u osób, które sporządzają testament jest możliwość przekazania w testamencie konkretnych przedmiotów z majątku testatora np. domu czy samochodu. Jedynym znanym w polskim prawie sposobem na takie konkretne rozrządzenia (dyspozycje) jest zapis windykacyjny. Jest to rodzaj zapisu dopuszczalny tylko w testamencie notarialnym. Umożliwia przekazanie konkretnie oznaczonemu spadkobiercy określonych kategorii rzeczy. Pamiętajmy więc, że jeśli chcemy po śmierci przekazać danej osobie konkretny przedmiot, np.: mieszkanie, samochód, obraz, meble itd., to jest to możliwe tylko w testamencie sporządzonym przez notariusza.
Koszt sporządzenia testamentu notarialnego waha się od 50 do 200 zł netto i zależy od treści samego testamentu. Najlepiej skontaktować się z wybraną kancelarią notarialną i zapytać o koszt sporządzenia tego dokumentu. Na oficjalnej stronie Krajowej Rady Notarialnej znajduje się wyszukiwarka wszystkich notariuszy w kraju – każdy może znaleźć tam kancelarię notarialną działającą w jego mieście.