O śmierci nie lubimy i nie chcemy myśleć, a tym bardziej o niej rozmawiać. Co jednak, jeśli odejdzie ktoś bliski, po którym musimy „zamknąć” wiele spraw? Od czego zacząć? Jak się do tego zabrać? Przedstawiamy listę niezbędnych działań, bardzo ułatwiającą przebrnięcie przez ten trudny okres.
1. Karta zgonu – to dokument wystawiany przez lekarza. Jeśli zgon nastąpił w szpitalu, będzie to lekarz prowadzący oddział, na którym osoba przebywała. Jeśli w domu, należy wezwać lekarza rodzinnego albo lekarza pogotowia ratunkowego. Karta zgonu jest podstawą do wystawienia aktu zgonu w Urzędzie Stanu Cywilnego. Ponieważ jest to ważny dokument, warto go skserować. W razie konieczności przeprowadzenia sekcji zwłok, ciało zostanie przetransportowane do Zakładu Medycyny Sądowej. Po przeprowadzeniu sekcji, co może potrwać kilka dni, Zakład wystawi kartę zgonu na podstawie dokumentu tożsamości osoby zmarłej oraz po przedłożeniu zezwolenia prokuratury na odbiór zwłok.
2. Akt zgonu – dokument ten sporządza Urząd Stanu Cywilnego właściwy dla miejsca, w którym nastąpił zgon. Zezwolenie prokuratora na pochowanie zwłok jest potrzebnej w przypadkach śmierci nagłej (np. wypadek) bez obecności lekarza (w domu) lub bez możliwości ustalenia przyczyny zgonu. Zgon należy zgłosić w Urzędzie Stanu Cywilnego w ciągu trzech dni od śmierci. Jeśli zgon nastąpił w skutek choroby zakaźnej, zgłoszenie powinno nastąpić w ciągu 24 godzin od śmierci. Do zgłoszenia zgonu obowiązani są w kolejności:
– małżonek lub dzieci zmarłego
– najbliżsi krewni lub powinowaci
– osoby zamieszkałe w lokalu, w którym nastąpił zgon
– osoby, które były obecne przy zgonie lub naocznie się o nim przekonały
– administrator domu, w którym nastąpił zgon.
Jeśli zgon nastąpił w szpitalu lub w innym zakładzie, do zgłoszenia zobowiązana jest placówka. Należy sprawdzić, czy ten obowiązek został wykonany. Do sporządzenia aktu zgonu można upoważnić zakład pogrzebowy.
3. Pogrzeb i zasiłek pogrzebowy – formalności załatwiane są w zasadzie przez zakład pogrzebowy. Przy organizacji pogrzebu podpisuje się odpowiednie upoważnienie. Należy ustalić z pracownikiem zakładu datę, miejsce pochówku, szczegóły nabożeństwa żałobnego, wybór trumny. Zakład pogrzebowy zwykle wymaga:
– kartę zgonu
– dowód osobisty osoby zmarłej
– zaświadczenie z zakładu pracy i zatrudnieniu lub ostatni odcinek renty albo emerytury.
Jeśli spraw nie załatwia zakład pogrzebowy, do zgodnego z meldunkiem osoby zmarłej oddziału ZUS/KRUS należy zanieść następujące dokumenty i tam je rozliczyć:
– wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego (druk ZUS Z-12)
– skrócony odpis aktu zgonu
– oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu
– dokumenty świadczące o pokrewieństwie lub powinowactwie
– zaświadczenie płatnika składek
Wysokość zasiłku pogrzebowego wynosi 4000 zł.
4. Renta – jeśli osoba zmarła w ciągu ostatnich lat pracowała przez co najmniej 5 lat, co dzieciom żonie i rodzicom może przysługiwać renta z ZUS. Należy wypełnić formularz ZUS Rp-2 wraz z załącznikiem ZUS Rp-2a i złożyć w oddziale właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby wnioskującej.
5. Odprawa pośmiertna – to jednorazowo wypłacane świadczenie przysługujące osobom bliskim zmarłemu pracownikowi. Podstawą jest czas śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy. Jeśli zmarły przebywał na urlopie bezpłatnym, czy nie świadczył pracy z uwagi na stan zdrowia, świadczenie również przysługuje. Zobowiązanym do wypłaty jest pracodawca. Przyczyny, czas i miejsce śmierci pracownika nie mają znaczenia dla powstania uprawnienia do odprawy. Nie muszą mieć one związku z wykonywaną pracą. O tym, kto jest uprawniony do otrzymania świadczenia informuje art. 93 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.
6. Urlop okolicznościowy – który przysługuje pracownikowi na czas załatwiania formalności związanych z pochówkiem. Wymiar urlopu zależy od stopnia pokrewieństwa: dwa dni przysługują w przypadku zgonu małżonka, dziecka, rodzica, ojczyma, macochy; jeden dzień w przypadku zgonu rodzeństwa, babci, dziadka lub innej osoby pozostającej na naszym utrzymaniu lub pod bezpośrednią opieką. Ten urlop nie jest wliczany do urlopu wypoczynkowego.
7. Nabycie albo odrzucenie spadku – z chwilą śmierci osoby następuje tzw. otwarcie spadku. Z tą chwilą spadkobiercy ustawowi lub testamentowi nabywają spadek po zmarłym. Po pogrzebie należy sporządzić u notariusza akt poświadczenia dziedziczenia, albo przed sądem przeprowadzić postępowanie spadkowe. Postępowanie w sprawach spadkowych toczy się przed sądem rejonowym właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. W braku powyższych podstaw, sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.
Akt poświadczenia dziedziczenia wydaje notariusz, jednak wyłącznie w sytuacjach niespornych, kiedy wszyscy spadkobiercy, zarówno ustawowi jak i testamentowi są zgodni; konflikt między nimi, sytuacje wątpliwe (np. gdy zachodzi wątpliwość co do ważności testamentu) lub jeśli nieruchomości wchodzące w skład spadku położone są za granicą wykluczają taką możliwość. Wówczas należy udać się do sądu. W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku sąd bada, kto jest spadkobiercą, w jakiej części dziedziczy spadek oraz to, czy spadkobiercy złożyli oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.
Należy pamiętać, że spadek to nie tylko majątek zmarłego, ale również długi. Od kilku lat polskie prawo chroni osoby, które oddzieczyły zadłużony spadek, dzięki temu, że zawsze przyjmują spadek z dobrodziejstwem inwentarza – odpowiedzialność za dług spadkowe jest wówczas ograniczona do wartości otrzymanego spadku. Wtedy w najgorszym wypadku przy istnieniu długów spadkobierca nic nie zyskuje, ale też nie traci. Zyska, gdy po spłacie długów zostaną jeszcze środki ze spadku. Spadkobierca ma 6 miesięcy od momentu dowiedzenia się o swoim prawie do spadku na złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Złożenie oświadczenia może nastąpić w ramach postępowania o nabycie spadku lub może być złożone niezależnie, w sądzie rejonowym w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie.
Można również złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. W tej sytuacji spadkobierca nie dziedziczy ani majątku, ani długów. Należy jednak pamiętać, że następuje przejście spadku na spadkobierców spadkobiercy, a więc na nasze dzieci, wnuki. Aby i one nie otrzymały spadku trzeba w ich imieniu (jeśli są małoletnie) również odrzucić spadek.
8. Księgi wieczyste – spadkobiercy mają obowiązek ujawnić prawa własności nieruchomości w księgach wieczystych. Niezbędny do tego będzie wypis aktu poświadczenia dziedziczenia lub odpis prawomocnego orzeczenia sądu. Koszt to 150 zł od każdej księgi wieczystej. Należy pamiętać o tym, że dana nieruchomość może mieć więcej niż jedną księgę wieczystą.
9. Bank – do zamknięcia konta, zablokowania karty i rozwiązania umowy z bankiem wystarczy akt zgonu, ale do odblokowania środków wymagane jest poświadczenie dziedziczenia lub postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Więcej na ten temat piszemy tutaj.
10. Umowy – należy pamiętać o zamknięciu wszystkich zobowiązań, jakie miała zmarła osoba. Aby zakończyć umowę z operatorem sieci komórkowej, należy dostarczyć akt zgonu. Inne umowy – o ile chcemy je przedłużyć (telefon stacjonarny, media, itp.) należy przepisać na spadkobierców. Dobrze jest zaproponować instytucjom, z którymi „rozliczamy się” w imieniu zmarłego, aby zostawiły w dokumentacji kserokopię aktu zgonu. Pozwoli to uniknąć nieporozumień w przyszłości.
11. Samochód – jeżeli osoba zmarła miała samochód, należy go przerejestrować w Wydziale Komunikacji Urzędu Miasta (właściwym dla adresu zameldowania właściciela pojazdu). Potrzebne będą:
– wniosek o rejestrację
– własny dokument tożsamości
– dowód własności pojazdu
– dokumenty pojazdu
– wypis aktu poświadczenia dziedziczenia lub odpis prawomocnego orzeczenia sądu.
Tekst pochodzi z „Poradnika dla osób w żałobie”, którego autorem jest Fundacja Nagle Sami.
